Zgłoś błądIstnieją dobra kultury materialnej, o czym każdy o tym wie. Są to m. in. zabytki architektury, różne dzieła sztuki, które przetrwały przez stulecia i współcześnie można obejrzeć, a nawet dotknąć. A czym są dobra kultury niematerialnej? Mogli się o tym dowiedzieć słuchacze Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Chełmie na wykładzie magistra Zygmunta Gardzińskiego. (tytuł) UNESCO – wyspecjalizowana organizacja ONZ zajmująca się współpracą międzynarodową w dziedzinie kultury, sztuki i nauki zajmuje się również ochroną dóbr kultury niematerialnych. Polska po ratyfikowaniu w 2011 r. konwencji UNESCO o ochronie dóbr kultury niematerialnej powołała Narodowy Instytutu Dziedzictwa, który na polskiej liści zarejestrował już 17 wytworów kultury niematerialnej. Należą do nich, na przykład: umiejętności człowieka, zwyczaje i język.
Oto kilka przykładów. Umiejętność gry na kozie – instrumencie muzycznym, co obejmuje zarówno umiejętność gry, jak i umiejętność wytworzenia, zbudowania tego instrumentu.
Wśród polskich dóbr kultury niematerialnej jest także rusznikarstwo cieszyńskie, związane z umiejętnością budowy myśliwskiej broni palnej przekazywanej kolejnym mistrzom tego „fachu” od XVI wieku.
Znane w Polsce powszechnie – szopkarstwo krakowskie, zapoczątkowane przez podkrakowskich stolarzy, którzy w okresie zimy nie mając zajęcia zaczęli tworzyć atrakcyjne szopki.
Z Krakowem związany jest także – „Pochód Lajkonika”. Każdego roku przed świętem Bożego Ciała ulicami miasta wyrusza orszak na czele z bohaterem, przebranym za tatara – na zabawkowym koniu. Początki tej tradycji związane są z ocaleniem Krakowa przed najazdem tatarskim.
Procesja Bożego Ciała w Łowiczu została wpisana na polską listę z uwagi na jej wielowiekową tradycję, a także udział uczestniczących w procesji w tradycyjnych strojach łowickich, z udziałem dętej orkiestry strażackiej oraz tradycyjnego sposobu budowania ołtarzy.
Do dóbr kultury materialnej należy język esperanto. Sztucznie stworzony przez polskiego lekarza Zamenhofa z Białegostoku „esperanto” stał się współcześnie językiem międzynarodowym. Potrafią się jego nauczyć, a także nim posługiwać nawet osoby niewidzące.
A jeżeli chodzi o Lubelszczyznę, to mamy „perebory” – wąski haft na koszulach, spódnicach i ręcznikach, kiedy nici przebierają się płaską deseczką. Tym sposobem pojawia się kolorowy wątek na białej osnowie. Ta umiejętność tkania haftów przetrwała przez wieki we wschodniej części regionu lubelskiego i w dalszym ciągu jest wytwarzana w kilku miejscowościach położonych nad Bugiem.
Wykład skłonił słuchaczy UTW do przemyśleń, czy w Chełmie lub w regionie można spotkać takie zjawiska kulturowe, które można by uznać za polskie, a nawet światowe dziedzictwo kultury niematerialnej.Dobra kultury niematerialnej Polski to nadal sprawa otwarta. Ostatnio zrodził się pomysł ubiegania się o wpisanie na polską listę dóbr kultury niematerialnej „wielowiekowego zwyczaju pielgrzymowania do cudownej ikony Matki Bożej Chełmskiej na Chełmską Górę.
Powstał nawet zespół roboczy, aby przygotować stosowne dokumenty i wdrożyć zgodną z prawem procedurę, która doprowadzi do uznania tej tradycji za dziedzictwo polskiej kultury niematerialnej, a w przyszłości wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Historia pielgrzymowania do Matki Bożej Chełmskiej bierze swój początek w XVII w. Wtedy to biskup chełmski Jakub Susza opisał cuda, dokonane przy udziale obrazu Matki Bożej Chełmskiej. Rok temu obchodziliśmy 250 lat koronacji tego obrazu, co było drugą koronacją w Polsce, po koronacji Czarnej Madonny z Jasnej Góry. W okresie I Rzeczypospolitej Matka Boża z Chełmskiej Góry była też wykorzystywana do wojen. Najważniejszy udział tej ikony miał miejsce w 1651 r. w bitwie pod Beresteczkiem. To była jedna z najsłynniejszych walk między wojskami polskimi pod dowództwem Jana Kazimierza a siłami tatarsko-kozackimi. Bitwa zakończyła się zwycięstwem strony polskiej, przy wsparciu Matki Bożej.
Każdego 7 i 8 września na Górkę przychodzą tysiące pielgrzymów, uroczyście niosących wieńce dożynkowe, ze śpiewami i modlitwami, z dziękczynieniem.
